علل، علائم و روش های پیشگیری زایمان زودرس

زایمان زودرس چیست؟

به هر زایمانی که پیش از هفته ۳۷ بارداری رخ دهد، زایمان زودرس (preterm labor) گفته می‌شود. اکثر کودکانی که پیش از هفته ۲۴ حاملی متولد می‌شوند، زنده نمی‌مانند ولی کودکانی که در هفته‌ی ۲۴ تا ۳۷ متولد می‌شوند، تحت مراقبت‌های پزشکی شانس زیادی برای زنده ماندن دارند ولی هرگز همانند کودکی که در زمان مناسب و طبیعی به دنیا آمده باشد، سالم نیستند.

در این مقاله‌ی میوه دلم  می‌خواهیم در رابطه‌ با زایمان زودرس و مشکلات آن، روش‌های پیشگیری از زایمان زودرس و علائم این نوع زایمان صحبت کنیم. 

علائم زایمان زودرس چیست؟

علائم زایمان زودرس شامل موارد زیر می باشد:

• کمردرد، که بیشتر در بخش پایینی کمر می باشد. می تواند ممتد باشد یا اینکه بگیر نگیر داشته باشد، اما با تغییر حالت یا راه های دیگر به راحتی آرام نمی شود.
• انقباض رحم، ده دقیقه یک بار یا بیش از این، در طول زمان سریع تر و بیشتر می شود.
• گرفتگی در بخش پایینی شکم یا گرفتگی شبیه به زمان قاعدگی.
• ترشح مایع از واژن
• علائم مشابه آنفلوانزا مثل آبریزش، استفراغ یا اسهال. حتی در موارد خفیف این ها باید با متخصص زنان و زایمان تماس حاصل شود
• افزایش فشار بر لگن یا واژن
• افزایش ترشحات واژن
• خونریزی واژن، شامل خونریزی خفیف.

علت و دلایل زایمان زودرس چیست؟

علت زایمان زودرس اغلب شناسایی نمی شود. عواملی وجود دارند که رخ دادن این حالت را تحریک می کنند. در خانم‌های باردار کمتر از ۱۷ یا بالای ۳۵ سال احتمال درگیر شدن با این عارضه افزایش می یابد.

در یک فرد باردار با شرایط زیر بیشتر احتمال زایمان زودرس وجود دارد:

• دیابت
• بیماری قلبی
• بیماری کلیوی
• فشار خون بالا

عوامل مرتبط با بارداری که بر زایمان زودرس اثر دارند:

• کمبود مواد مغذی قبل و در زمان بارداری
• فاصله زمانی کمتر از ۶ ماه بین دو بارداری
• کمبود یا اضافه وزن داشتن قبل از بارداری
• استعمال دخانیات، مصرف دارو های غیرقانونی و نوشیدن بی رویه الکل در حین بارداری
• عفونت های معین مانند عفونت مجاری ادراری
• زایمان زودرس در بارداری های قبلی
• دهانه رحم ضعیف.

کارهایی که باعث زایمان زودرس می شود:

• نداشتن مراقبت های پیش از زایمان مناسب.
• کمبود وزن یا اضافه وزن قبل از بارداری
• بارداری دوقلو یا چندقلو
• فاصله زمانی کمتر از ۶ ماه بین بارداری‌ها (بهتر است بین ۲ بارداری ۱۸ تا ۲۴ ماه فاصله باشد.)
• سابقه بیش از یک سقط جنین
• جراحت یا تروما
• تغذیه نامناسب قبل و حین بارداری
• باردار شدن با لقاح آزمایشگاهی (IVF)
• سیگار کشیدن یا مصرف بیش‌از‌حد الکل در دوران بارداری
• عفونت‌های خاص مانند عفونت ادراری
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر مانند رنگ، دود سیگار، آلودگی هوا یا سرب
• زایمان زودرس در بارداری‌های قبلی
• رحم غیر طبیعی
• دهانه رحم ضعیف
• ایستادن زیاد در محل کار
• بارداری بعد از ۳۵ سالگی یا قبل از ۱۷ سالگی
• پشت سر گذاشتن رویدادهای استرس‌زا مانند مرگ یکی از عزیزان یا خشونت خانگی

عوارض زایمان زودرس

اکنون که با علائم زایمان زودرس آشنا شدید، باید در مورد عوارض آن هم اطلاعات کسب کنید. بعضی از این عوارض در بدو تولد مشخص می‌شوند. اما سایرین ممکن است تا مدت‌ها ظاهر نشوند.

۱. عوارض کوتاه‌مدت برای نوزادان
عوارض زایمان زودرس در هفته‌های اول شامل موارد زیر است:

• مشکلات تنفسی
• مشکلات قلبی مثل مجرای شریانی باز (PDA) و فشار خون پایین
• مشکلات مغزی از جمله خونریزی در مغز
• مشکل در کنترل دمای بدن
• مشکلات گوارشی مثل انتروکولیت نکروزان (NEC)
• مشکلات خونی، برای مثال کم‌خونی و یرقان نوزادی
• مشکلات مرتبط به متابولیسم از جمله سطح قند خون بسیار پایین
• مشکلات سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به ذات الریه، سپسیس نوزادی یا سایر بیماری‌ها

۲. عوارض بلندمدت برای نوزادان
زایمان زودرس در بلندمدت ممکن است به مشکلات زیر منجر شود:

• فلج مغزی
• اختلالات یادگیری
• مشکلات بینایی
• مشکلات شنوایی
• مشکلات مرتبط با دندان، برای مثال نقص در مینای دندان
• مشکلات رفتاری

بعضی از این مشکلات را می‌توان با مراقبت مناسب از نوزاد کنترل کرد. اما موارد دیگر ممکن است به ناتوانی طولانی‌مدت یا بیماری منجر شوند. پزشکان بلافاصله پس از زایمان آزمایش‌های مختلفی را روی نوزادان نارس انجام می‌دهند. همچنین آن‌ها را در بیمارستان تحت نظر می‌گیرند. آزمایش‌های معمول عبارت‌اند از:

• تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه برای ارزیابی رشد قلب و ریه
• آزمایش خون برای ارزیابی سطح قند خون، کلسیم و بیلی‌روبین
• تعیین سطح اکسیژن خون

اگر زودتر از موعد زایمان کردید، میتوانید از متخصص زنان میوه دلم بپرسید که چگونه می‌توانید از سلامت خود و فرزندتان محافظت کنید. همچنین نظر او را در مورد زمان شروع رابطه جنسی بعد از زایمان جویا شوید.

۳. عوارض برای مادران
زایمان زودرس اغلب کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما مادران هم ممکن است با مشکلات عاطفی زیادی مثل استرس، اضطراب یا افسردگی بعد از زایمان مواجه شوند. در صورتی که این مشکلات برای مدت طولانی ادامه داشتند، میتوانید  با متخصص سلامت روان در میوه دلم مشورت کنید.

صرف‌نظر از نوع زایمان، همه مادران ممکن است بعد از به دنیا آوردن فرزندشان با مشکلات متعددی مثل یبوست، ریزش مو، لک‌های پوستی و… مواجه شوند. اگر این علائم آزاردهنده بودند، در مورد آن‌ها با پزشک صحبت کنید. مطالعه مقالات پزشکی از جمله مقاله «برای یبوست بعد از زایمان چی بخوریم» هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان زایمان زودرس

پزشکان اغلب با دادن داروهای خاصی به مادر که می‌توانند زایمان را به تاخیر بیندازند، سعی می‌کنند از تولد نوزاد جلوگیری کنند. اگر زایمان زودرس متوقف نشود یا به هر دلیلی لازم باشد نوزاد زودتر به دنیا بیاید، پزشک باید برای زایمان پرخطر آماده شود. با پزشک در مورد اینکه به زایمان سزارین نیاز دارید یا می‌توانید زایمان طبیعی انجام دهید، صحبت کنید.

اگر زایمان زودتر از موعد اتفاق بیفتد، مادر باید به بیمارستانی مراجعه کند که دارای بخش مراقبت ویژه نوزادان (NICU) است. این کار باعث می‌شود نوزاد پس از تولد تحت مراقبت فوری قرار بگیرد.

در چند روز اول زندگی، بهتر است نوزاد نارس در بیمارستان بماند تا پزشک رشد اندام‌های حیاتی او را بررسی کند. نوزاد ممکن است در یک دستگاه نگهداری شود تا ضربان قلب، تنفس و میزان اکسیژن خون او همگی کنترل شوند.

بسیاری از نوزادان نارس نمی‌توانند از طریق دهان غذا بخورند. چون هنوز قادر به مکیدن و بلعیدن نیستند. این نوزادان به صورت داخل وریدی یا با استفاده از لوله‌ای که از طریق بینی یا دهان وارد معده می‌شود، تغذیه می‌‌شوند. هنگامی که کودک به اندازه کافی قدرت مکیدن و بلعیدن را کسب کند، شیردهی امکان‌پذیر می‌شود.

اگر ریه‌ها کاملا رشد نکرده باشند، ممکن است به نوزاد نارس اکسیژن داده شود. بسته به وضعیت کودک، یکی از موارد زیر می‌تواند برای اکسیژن‌رسانی استفاده شود:

ونتیلاتور: دستگاهی است که هوا را به داخل ریه‌ها وارد و از آن‌ها خارج می‌کند.
فشار مثبت مداوم راه هوایی: درمانی است که از فشار هوای ملایم برای باز نگه داشتن مجاری هوایی استفاده می‌کند.
اکسیژن هوا: وسیله‌ای است که برای تامین اکسیژن روی سر نوزاد قرار می‌گیرد.

به طور کلی، نوزاد نارس در موارد زیر از بیمارستان مرخص می‌شود:

می‌تواند از سینه مادر یا شیشه شیر تغذیه کند.
می‌تواند بدون دستگاه نفس بکشد.
وزن و دمای بدن او به طور طبیعی حفظ می‌شود.

پیشگیری از وقوع زایمان زودرس

دلایل وقوع زایمان زودرس کاملاً شناخته‌شده نیست، اما نکات مهمی برای پیشگیری از آن وجود دارد که رعایت کردن و عمل به آنها، تأثیر بسزایی در جلوگیری از تولد نوزادی زودتر از مدت زمان بارداری طبیعی دارد. این نکات شامل موارد زیر است:

پرهیز از چاق شدن و اضافه وزن بیش از حد در بارداری: مادران باردار نیاز به اضافه کردن وزن دارند، اما این اضافه وزن باید در محدودۀ طبیعی و مناسب وزن گیری هنگام بارداری باشد تا مشکلی برای آنها و کودکشان به وجود نیاید.

پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات: شما در دوران بارداری هرگز مجاز به کشیدن سیگار نیستید، زیرا مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی، علاوه بر وقوع زایمان زودرس، خطرات دیگری برای شما و کودکتان به دنبال خواهد داشت. همچنین باید از قرار گرفتن در محیط‌هایی با حضور افراد سیگاری خودداری کنید.

پیشگیری از عفونت‌های دهان و دندان: به مراقبت‌های دهان و دندان قبل از اقدام به بارداری اهمیت بدهید. بعد از باردار شدن نیز بهداشت دهان و دندان خود را بیشتر از قبل رعایت کنید و حداقل دو بار با مراجعه به دندان‌پزشک در طول بارداری، از سلامت دهان و دندان‌های خود اطمینان پیدا کنید.

پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری: عفونت های مجاری ادرار از عفونت‌هایی است که می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد. برای پیشگیری از عفونت‌های مجاری ادرار، لازم است در طول روز به میزان کافی آب بنوشید، نیاز به ادرار کردن را نادیده نگیرید و بهداشت ناحیۀ تناسلی خود را رعایت کنید. در صورت ابتلا به این عفونت‌ها نیز باید تحت درمان قرار بگیرید، زیرا درمان نکردن به موقع آنها، احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. بنابراین با وقوع علائمی مثل سوزش و درد هنگام ادرار کردن، ابتلا به تب یا لرز، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری: پزشک شما در طول بارداری با انجام معاینات لازم، سلامت شما و کودکتان را تحت نظر می‌گیرد. پس فراموش نکنید که در تمام معاینات دوران بارداری حضور داشته باشید و آزمایش های دوران بارداری را به موقع انجام دهید.

در صورت نیاز به مشاوره میتوانید از متخصصین میوه دلم کمک و راهنمایی بگیرید.